Każdego dnia policja przeprowadza tysiące kontroli drogowych. Większość dotyczy kontroli prędkości, dokumentów lub sprawdzenia trzeźwości. Funkcjonariusze mają jednak szersze uprawnienia.
Jak wygląda prawidłowe zatrzymanie przez policję?
Kontrola policyjna zaczyna się od przedstawienia się funkcjonariusza, okazania służbowej legitymacji (w przypadku policjanta nieumundurowanego) i poproszenia zatrzymanego o dowód osobisty lub paszport, prawo jazdy oraz dokumenty pojazdu. Policjant może także poprosić o okazanie zaświadczenia lub umowy potwierdzającej prawo do użytkowania samochodu. Dzieje się tak w sytuacji korzystania z aut służbowych lub użyczonych.
Badanie alkomatem
Częstym elementem kontroli drogowej jest badanie trzeźwości kierowcy. Jeśli to rutynowa, poranna lub świąteczna akcja, widok alkomatu nie powinien nikogo dziwić. Takie akcje policji prowadzone są często po weekendach, świętach czy dniach wolnych od pracy. Może się jednak zdarzyć, że funkcjonariusz podczas zwykłej kontroli dokumentów nabierze podejrzeń wobec trzeźwości kierowcy i alkomat pójdzie w ruch. Policjant może więc bez wskazywania podstawy prawnej nakazać osobie zatrzymanej dmuchnięcie w urządzenie. To samo tyczy się pasażerów, wobec których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że mogli kierować samochodem.
Kontrola stanu technicznego
Średnia wieku samochodów poruszających się po polskich drogach przekracza 13 lat. W niektórych przypadkach ich stan techniczny może naruszać wymogi ochrony środowiska lub nawet zagrażać bezpieczeństwu. Jeśli policjant dopatrzy się nieprawidłowości, może tymczasowo zatrzymać dowód rejestracyjny lub nawet zarekwirować pojazd. To samo uczyni w sytuacji, gdy kierowca jest pod wpływem alkoholu, narkotyków, innych substancji odurzających, nie posiada wymaganych dokumentów, aktualnej polisy OC lub przekroczył dozwoloną liczbę punktów karnych. Auto trafia wówczas na lawetę i parking policyjny. Transport i każda doba postoju są płatne.
Zaproszenie do radiowozu
Kolejny element kontroli dotyczy zaproszenia do radiowozu. Dzieje się tak jedynie w uzasadnionych przypadkach:
- udzielenie pomocy rannemu lub choremu
- doprowadzenie do komisariatu, izby wytrzeźwień lub szpitala
- poddanie badaniu na zawartość alkoholu lub innych niedozwolonych substancji w organizmie
- odtworzenie przebiegu zarejestrowanego wykroczenia
- przeprowadzenie czynności procesowych
Przeszukanie samochodu
Przeszukanie nie jest standardowym elementem kontroli drogowej z uwagi na konstytucyjne prawo do prywatności i nietykalności osobistej. Funkcjonariusz może tego dokonać tylko w sytuacji, gdy znajdzie ku temu podstawy prawne. Ma wówczas prawo do kontroli osobistego bagażu, telefonu komórkowego i przewożonego ładunku. Wszelkie czynności muszą być jednak uzasadnione, a kierowca może zażądać od mundurowego sporządzenia protokołu z przeszukania. Jeśli zatrzymany uzna, że metodyka naruszyła procedury, może złożyć u policjanta zażalenie.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji:
Art. 15. 1. Policjanci wykonując czynności, o których mowa w art. 14, mają prawo: (…)
5) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunków w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego:
a) w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub
b) w celu znalezienia:
- broni lub innych niebezpiecznych przedmiotów mogących służyć do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary lub
- przedmiotów, których posiadanie jest zabronione, lub mogących stanowić dowód w postępowaniu prowadzonym w związku z realizacją zadań, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1, 2, 3a, 4, 4a, 6 i 7, oraz przepisów innych ustaw określających zadania Policji lub
- przedmiotów podlegających przepadkowi w przypadku uzasadnionego przypuszczenia posiadania przez osobę broni lub takich przedmiotów lub uzasadnionego przypuszczenia ich użycia do popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary
Czy policjant może przeszukać kobietę?
Sposób dokonywania kontroli osobistej jest jasno określony przez rozporządzenie wydane na podstawie art. 15 ust. 8 Ustawy o Policji:
Kontrola osobista powinna być przeprowadzona w miejscu ustronnym, (zapewniającym poszanowanie godności osoby kontrolowanej), przez osobę tej samej płci. Ponadto obowiązkiem policjanta jest dopuszczenie do kontroli osoby trzeciej wskazanej przez osobę kontrolowaną
Zatem jeśli pojazdem kieruje kobieta i “istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary”, kontroli osobistej może dokonać policjantka. Jeśli patrol, który dokonał zatrzymania składa się z samych mężczyzn, może zaistnieć sytuacja, w której na miejsce zatrzymania zostanie wezwany drugi radiowóz, w którym służbę pełni policjantka. Jednak i od tego są wyjątki. Art. 15d mówi:
5. Kontroli osobistej dokonuje policjant tej samej płci, co osoba kontrolowana w miejscu niedostępnym w czasie wykonywania kontroli dla osób postronnych.
6. W przypadku gdy kontrola osobista musi być dokonana niezwłocznie, w szczególności ze względu na okoliczności mogące stanowić zagrożenie życia lub zdrowia ludzkiego lub mienia, może jej dokonać policjant płci odmiennej niż osoba kontrolowana, także w miejscu niespełniającym warunku, o którym mowa w ust. 5, w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby kontrolowanej.
Dodatkowe uprawnienia policji
- do weryfikacji stanu pojazdu, policjant może wykorzystywać wszelkie urządzenia kontrolno-pomiarowe z aktualną homologacją, którą powinien okazać zatrzymanemu kierowcy
- funkcjonariusz może usuwać lub przemieszczać kontrolowany pojazd w określonych przypadkach
- w sytuacji, gdy policjant dopatrzy się u zatrzymanego kierowcy słabej kondycji fizycznej lub niedomagań zdrowotnych, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie specjalistycznych badań w placówkach medycznych
- w momencie, gdy zajdzie taka konieczność, na przykład eskortowania ciężarnej kobiety do szpitala, policjant może pilotować pojazd na sygnale. Przepisy wykluczają z tego grupy maszyny nienormatywne
Skierowanie na powtórny egzamin
Niewielu kierowców ma świadomość, że policjant może wystąpić do starosty z wnioskiem o skierowanie kierującego na powtórny egzamin sprawdzający jego kwalifikacje za kółkiem. Taka sytuacja ma miejsce tylko w przypadku, jeśli istnieją uzasadnione i poważne zastrzeżenia co do wiedzy i umiejętności zatrzymanego.
