Aby móc ustąpić pierwszeństwa, warto wiedzieć, jakie pojazdy są uprzywilejowane. Definicja pojazdu uprzywilejowanego zawarta została w Ustawie Prawo o ruchu drogowym.
Ustępowanie pierwszeństwa na drodze - jakie pojazdy są uprzywilejowane?
Artykuł 2 wspomnianej wyżej ustawy mówi, iż pojazd uprzywilejowany to:
'pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi'.
Oznacza to, że pojazd uprzywilejowany musi spełniać jednocześnie trzy warunki:
- wysyłać sygnały świetlne - niebieskie światła błyskowe,
- wysyłać sygnały dźwiękowe,
- mieć włączone podczas jazdy światła mijania albo światła drogowe.
Jeśli któryś z tych warunków nie jest spełniony, nie można wówczas mówić o pojeździe uprzywilejowanym. Ustawodawca rozszerza jednak pojęcie pojazdu uprzywilejowanego na pojazdy jadące w kolumnie:
określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego.
W tej sytuacji cała kolumna powinna być traktowana przez kierującego w ten sam sposób, co pojazd uprzywilejowany.
Ustawodawca w artykule 53 wspomnianej ustawy precyzuje, jaki pojazd może być pojazdem uprzywilejowanym. Może więc być nim pojazd samochodowy:
- zespołu ratownictwa medycznego,
- jednostek ochrony przeciwpożarowej,
- policji,
- jednostki ratownictwa chemicznego,
- sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
- Straży Granicznej,
- Biura Nadzoru Wewnętrznego,
- Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
- Służby Więziennej,
- Agencji Wywiadu,
- Centralnego Biura Antykorupcyjnego,
- Służby Kontrwywiadu Wojskowego,
- Służby Wywiadu Wojskowego,
- Służby Ochrony Państwa,
- Służby Parku Narodowego,
- straży gminnych/miejskich,
- podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa górskiego,
- podmiotów uprawnionych do wykonywania zadań z zakresu ratownictwa wodnego,
- Krajowej Administracji Skarbowej (wykorzystywany przez Służbę Celno-Skarbową),
- Inspekcji Transportu Drogowego.
Pojazdem uprzywilejowanym może być też pojazd samochodowy innej jednostki, jeśli używany jest w związku z ratowaniem zdrowia lub życia ludzkiego, na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Jak ustępować pierwszeństwa pojazdom uprzywilejowanym?
Wiedza o tym, jak ustępować pierwszeństwa pojazdom uprzywilejowanym, jest bardzo ważna i może przyczynić się do uratowania czyjegoś zdrowia lub życia. Warto pamiętać, że pojazdy uprzywilejowane pierwszeństwo mają wówczas, gdy wynika to z zasad ruchu drogowego. W pozostałych przypadkach, choć pierwszeństwa nie mają, uczestnicy ruchu drogowego zobowiązani są ułatwić im przejazd. O tym, jak powinni zachować się kierowcy, gdy na drodze pojawi się pojazd uprzywilejowany, mówi artykuł 9 Ustawy Prawo o ruchu drogowym:
Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani ułatwić przejazd pojazdu uprzywilejowanego, w szczególności przez niezwłoczne usunięcie się z jego drogi, a w razie potrzeby zatrzymanie się.
Czasem więc wystarczy zredukować prędkość i zjechać do prawej krawędzi jezdni, innym razem najlepiej jest zjechać z drogi i zatrzymać się. W warunkach zwiększonego natężenia ruchu konieczne może się okazać utworzenie tzw. korytarza życia.
- W przypadku jezdni, na której są dwa pasy ruchu w tym samym kierunku, kierujący pojazdem poruszający się prawym pasem ruchu zobowiązani są zjechać jak najbliżej prawej krawędzi pasa ruchu, zaś kierowca pojazdu jadącego lewym pasem ruchu ma obowiązek zjechać jak najbliżej lewej krawędzi pasa ruchu.
- Jeśli natomiast jezdnia ma więcej, niż dwa pasy ruchu w tym samym kierunku, kierujący pojazdem, który porusza się skrajnym lewym pasem ruchu, ma obowiązek usunąć się z drogi przejazdu pojazdu uprzywilejowanego poprzez zjechanie jak najbliżej lewej krawędzi pasa ruchu, natomiast kierowcy poruszający się pozostałymi pasami ruchu zobowiązani są zjechać jak najbliżej prawej krawędzi pasów ruchu.
Należy też pamiętać, że niedozwolone jest korzystanie przez kierującego z utworzonego korytarza życia czy też utrudnianie przejazdu pojazdu uprzywilejowanego korytarzem życia. W terenie zabudowanym zabronione jest także wyprzedzanie pojazdu uprzywilejowanego. Zgodnie z najnowszym taryfikatorem mandatów:
- "naruszenie przez kierującego pojazdem zakazu korzystania z drogi przejazdu pojazdu uprzywilejowanego utworzonej przez kierujących innymi pojazdami w warunkach zwiększonego natężenia ruchu utrudniającego swobodny przejazd pojazdu uprzywilejowanego w celu umożliwienia swobodnego przejazdu tego pojazdu" grozi karą w wysokości od 500 do nawet 2500 złotych.
- Z kolei "naruszenie przez kierującego pojazdem mechanicznym zakazu wyprzedzania pojazdu uprzywilejowanego na obszarze zabudowanym" skutkuje mandatem w wysokości 1000 złotych, jeśli natomiast czyn ten dokonany zostanie powtórnie w ciągu dwóch lat, kara wyniesie 2000 złotych (ten przepis, tzw. przepis o recydywie, wchodzi w życie z dniem 17 września 2022 roku).
Czy pojazd uprzywilejowany musi stosować się do przepisów ruchu drogowego?
Choć kierujący pojazdem uprzywilejowanym zobowiązany jest stosować się do poleceń i sygnałów dawanych przez osoby kierujące ruchem, Ustawa Prawo o ruchu drogowym określa sytuację, gdy kierowca pojazdu uprzywilejowanego może się nie stosować do przepisów ruchu drogowego. Kierujący pojazdem uprzywilejowanym musi zachować szczególną ostrożność i muszą być spełnione jednocześnie następujące warunki:
- pojazd musi uczestniczyć w akcji związanej z ratowaniem życia, zdrowia ludzkiego lub mienia, w akcji związanej z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa lub porządku publicznego, w przejeździe kolumny pojazdów uprzywilejowanych, w wykonywaniu zadań związanych bezpośrednio z zapewnieniem bezpieczeństwa osobom zajmującym kierownicze stanowiska państwowe,
- pojazd musi wysyłać jednocześnie sygnały świetlne i dźwiękowe (po zatrzymaniu wystarczy świetlny),
- w pojeździe włączone są światła drogowe lub światła mijania.
Zobacz też: Zmieniam pas na środkowy, kierowca jadący lewym też. Kto ma pierwszeństwo?
