Nie znaczy to, że kierowcy w ogóle nie powinni zażywać leków. Warto jednak zastosować się do kilku podstawowych wskazówek. Jakich? Należy zawsze czytać ulotki dołączone do farmaceutyków i dawkować je według zaleceń, zachować ostrożność przy przyjmowaniu po raz pierwszy danego preparatu, a w razie wątpliwości - skonsultować się z lekarzem. To samo dotyczy przyjmowania kilku lekarstw jednocześnie.
Statystyki mówią, że nawet 20 proc. kierowców nie uwzględnia ostrzeżeń na ulotkach i siada za kierownicą po zażyciu leków osłabiających refleks, powodujących znużenie i osłabienie widzenia czy słuchu oraz trudności w koncentracji uwagi. Lekarstwa bywają bardziej zdradliwe od alkoholu, utrzymują się bowiem w organizmie nawet przez klika dni. Warto wiedzieć. Spożywanie alkoholu dodatkowo opóźnia rozkład farmaceutyków w organizmie.
Wielu kierowców ignoruje te informacje i prowadzi samochód mimo zażywania silnych substancji, bo "przecież to tylko droga do pracy, trzeba odwieźć dzieci do szkoły, jeżdżę tędy codziennie od lat". Tymczasem auto jadące z prędkością 60 km/godz. w ciągu jednej sekundy pokonuje blisko 17 m. Gdy w podbramkowej sytuacji pedał hamulca zostanie przyduszony o sekundę później, tych właśnie 17 m może zabraknąć, żeby zatrzymać się przed pieszym lub innym uczestnikiem ruchu drogowego.
Według polskiego prawa prowadzenie samochodu po zażyciu środka odurzającego stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny lub pozbawienia wolności do 2 lat (nawet 5 lat dla recydywistów). Kierowca, który spowoduje wypadek śmiertelny pod wpływem tych środków, straci dożywotnio prawo jazdy. Grozi mu ponadto do 12 lat więzienia. Warto wiedzieć, że nie chodzi tu tylko o alkohol i substancje narkotyczne. Te ostatnie mogą być obecne we krwi również po zażyciu niektórych leków i tzw. dopalaczy.
Policja w latach 2007-09 zużyła 70 tys. narkotestów, dzięki którym ujawniono ponad 2 tys. kierowców pod wpływem substancji odurzających. Niestety, narkotesty używane przez policję są skuteczne jedynie przy wykrywaniu zabronionych substancji, a dopalacze takimi zazwyczaj nie są. Producenci często aktualizują ich skład, żeby ominąć przepisy. Zaniepokojony policjant może jednak zażądać badania krwi, a gdy dojdzie do wypadku, w którym są ranni lub zabici, jest ono obowiązkowe. Uwaga! Niektóre narkotyki utrzymują się we krwi nawet przez kilka tygodni.
LEKI PRZECIWBÓLOWE
Leki przeciwbólowe i miorelaksanty zaburzają pracę mózgu, powodując pogorszenie refleksu, zawroty głowy i trudności z właściwą oceną sytuacji na drodze. Należą do nich m.in.: tetrazepam, tolperison, baclofen, tramal. Kierowca może prowadzić auto, gdy zażyje tabletkę zawierającą paracetamol, ibuprofen lub kwas acetylosalicylowy (np. aspiryna).
Ryzykuje za to, wsiadając za kierownicę po wizycie u dentysty. Znieczulenie może powodować chwilowe zaburzenia świadomości. Po wyjściu od stomatologa odczekajmy dwie godziny, zanim ruszymy w drogę. Po zabiegu pod narkozą nie wolno prowadzić przez dobę od chwili wybudzenia. Ponadto niektóre leki zawierają nasenne barbiturany (np. pabialgina). Składniki te utrudniają koncentrację.
LEKI NA GRYPĘ
Działanie tych lekarstw zwalcza objawy grypy i przeziębienia, takie jak: katar, gorączka, kaszel, bóle mięśni. Większość leków na grypę składa się z kilku składników chemicznych. Każdy z nich pomaga leczyć inne objawy choroby. Zazwyczaj ból głowy i gorączkę zwalcza paracetamol, z kaszlem radzi sobie dekstrometorfan, a z katarem - pseudoefedryna. Dwie ostatnie substancje przy nieprawidłowym dawkowaniu mogą powodować rozszerzenie źrenic, utrudniające postrzeganie rzeczywistości, a także zaburzenia snu i pogorszenie refleksu.
Nie znaczy to, że zażywanie gripexu powoduje halucynacje i problemy z koordynacją. Leki te sprzedawane są bez recepty i należy dawkować je zgodnie z instrukcją - mówi Robert Suchodolski, lekarz medycyny.
LEKI NASENNE I USPOKAJAJĄCE
Jeśli leki nasenne dawkujemy nieprawidłowo, działają zbyt słabo albo skutki ich zażycia (np. znużenie) odczuwamy długo po przebudzeniu. Kierowcy, którzy udają się rano w podróż, nie powinni przyjmować przed snem środków o długim działaniu (powyżej kilku godzin, np. oxazepam, luminal lub rudotel). Należy wtedy sięgnąć po łagodne leki ziołowe (rathiopharm, hova, validol) lub melatoninę i unikać barbituranów (ipronal, luminal), pochodnych benzodiazepiny (estazolam, nitrazepam, noctofer, signopam) i cyklopirolonów (imovane, sanual, stilnox). Uwaga! Popularne valium pogarsza zdolność koncentracji, sprawność psychomotoryczną i wydłuża czas reakcji kierowcy. Dariusz Więckowski, lekarz medycyny, potwierdza, że samochód można prowadzić następnego dnia po zażyciu leków nasennych typu: stilnox, imovane, sanval.
LEKI PSYCHOTROPOWE
Lekarstwa te wpływają na niektóre czynności psychiczne, zmniejszając lub zwiększając napięcie emocjonalne. Mogą ograniczać spostrzegawczość, upośledzać zdolność do reakcji i pogłębiać zmęczenie i znużenie. Powodują senność lub bezsenność i zawroty głowy. Zalicza się do nich m.in. środki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe oraz neuroleptyczne. W tej grupie leków znajdują się m.in.: fenactil, promazin, tisercin, chlorpernazinum, mirenil, pernazyna, thioridazin, diazepam, xanax, imipramin, pramolan, relanium i inne. Uwaga! Po zażyciu niektórych leków z tej grupy nie wolno prowadzić auta nawet przez kilka dni.
LEKI PRZECIWWYMIOTNE
Gdy kierowca sięga np. po aviomarin, diphergan, torecan, zofran, metoklopramid, musi zrezygnować z jazdy. Leki te działają uspokajająco, powodując znużenie, osłabienie i bóle głowy.
LEKI ANTYALERGICZNE
Środki nowszej generacji (np. zyrtec, claritine) nie zaszkodzą kierowcy. Starsze leki mogą jednak wywołać senność, bóle głowy i zaburzenia koordynacji ruchów (np.: klemastyna, dimetinden, ketotifen, hydroksyzyna). Doktor Więckowski radzi zamienić leki przeciwhistaminowe (antyalergiczne) na telfast (telfexo) i aerius. Te są bezpieczniejsze dla kierowców.
Należy uważać na lekarstwa, które mogą wywołać uczulenie. Łagodna reakcja alergiczna może objawić się np. zaczerwienieniem, ale w skrajnym przypadku spowodować nawet utratę przytomności.
LEKI NA NADCIŚNIENIE
Jeśli stosujemy leki na nadciśnienie, nie powinniśmy kierować pojazdem. Wielu dorosłych Polaków cierpi jednak na to schorzenie i po zażyciu codziennej dawki farmaceutyku wsiada za kierownicę. Leki na nadciśnienie mogą być przyczyną zmęczenia i osłabienia. Chodzi zwłaszcza o starsze preparaty (brinerdin, normatens, propranolol) i zalecane przy nadciśnieniu leki moczopędne (diuramid, furosemidum, hydrochlorothiazidum, tialorid).
LEKI NA CUKRZYCĘ
Niewłaściwie stosowana przez diabetyków insulina może spowodować hipoglikemię (niedocukrzenie) albo hiperglikemię (przecukrzenie), a w konsekwencji - zaburzenia świadomości, a nawet utratę przytomności. Kierowca chory na cukrzycę powinien dokonać pomiaru poziomu cukru we krwi każdorazowo przed wyruszeniem w drogę. W przypadku pojawienia się zawrotów głowy, potów, uczucia niepokoju i nagłego głodu należy natychmiast przerwać podróż.
LEKI DO OCZU
U okulisty pacjent nie przyjmuje leków wpływający na kondycję psychofizyczną, ale często podaje się mu krople do oczu z atropiną. Substancja ta powoduje rozszerzenie źrenicy i światłowstręt oraz zaburza akomodację oka. Działanie atropiny utrzymuje się od kilku do kilkunastu godzin i w tym czasie należy zrezygnować z prowadzenia samochodu.
LEKI BEZ RECEPTY
Należy zwracać uwagę na działanie leków złożonych dostępnych bez recepty. Problemy z prowadzeniem samochodu mogą mieć chorzy, którym wydano prawo jazdy, a zachorowali na padaczkę, mieli zaburzenia krążenia mózgowego itp. i nie byli przebadani przez lekarza dopuszczającego do otrzymania prawa jazdy. - Szczególnie czujni powinni być chorzy leczeni na nadciśnienie, nowotwory, jaskrę, cukrzycę, choroby sfery psychicznej (depresja, schizofrenia) czy choroby neurologiczne (Parkinsona, zespoły bólowe, neuralgie) - przekonuje doktor Dariusz Więckowski.
Leki z przeciwwskazaniem do prowadzenia samochodu
1. Leki silnie upośledzające sprawność psychofizyczną. Po ich zażyciu obowiązuje bezwzględny zakaz kierowania pojazdem przez co najmniej 24 godziny po zastosowaniu. Są to: fentanyl, scopolaminum, dromoran, morfina, narcan, eucodalum, dolargan, propanidid, reladorm, scophedal, tiopental, eucodalum, codeinum, moradol, nubain, palfium, nalorphin, namexin, relanium zawierające etanol, morfinę.
2. Leki mogące wpływać negatywnie na sprawność psychofizyczną: pabialgin, amitryptylina, phenazolinum, atropina, baclofen, bromokryptyna, elenium, fenactil, cyclobarbital, peritol, aviomarin, anticol, esperal, sinequan, cyclonamine, luminalum, mirenil, haloperidol, hydroksyzyna, scopolan, amizepin, tegretol, clemastine, tisercin, lignocainum, mazindol, rudotel, mexicord, mianserin, milocardin, nitrazepam, pramolan, oxazepam, pentazocinum, pilocarpinum, pridinol, promazin, diphergan, torecan, tiorydazyna, tolargin, depakine.
3. Leki stosowane w leczeniu kaszlu, kataru, przeziębienia i grypy: acatar, actifed, actitrin, cirrus, coldrex nite, disophrol, febrisan, fervex, gripex, ibuprom zatoki, modafen, tabcin, theraflu extra grip, butamirat, thiocodin i inne leki złożone zawierające kodeinę, triprolidynę, deksbromfeniraminę i chlorfeniraminę.
4. Leki przeciwbólowe: antidol, apap noc, ascodan, nurofen plus, solpadeine.
5. Leki przeciwalergiczne: klemastyna, phenazolinum, dimetinden, ketotifen, prometazyna, hydroksyzyna.
6. Leki przeciwbiegunkowe: loperamid (imodium, laremid, stoperan).
7. Leki na padaczkę: karbamazepina, fenytoina, prymidon.
Krótki przypływ energii
Ostrożnie należy podchodzić do spożywania napojów i środków energetyzujących, które po pierwszej fazie pobudzenia mogą spowodować wzrost zmęczenia. Wiele dostępnych produktów spożywczych, w tym napoje energetyzujące, zawiera niewielkie dawki substancji uzależniających. Stosowana w nich guarana to brazylijski afrodyzjak. Może powodować bezsenność, zmienność nastrojów. Inny składnik - tauryna - na krótki czas poprawia metabolizm i daje przypływ energii. Później przychodzi poczucie wyczerpania.
Marcin Sobolewski
