Gdy przeglądałem wyniki konkursu Car of the Year od początku istnienia imprezy, mimo woli z tyłu głowy zabrzmiały mi słowa piosenki Czesława Niemena „Czy mnie jeszcze pamiętasz". Wybór jury, nie zawsze pokrywał się bowiem z oczekiwaniami odbiorców, W efekcie wielu zwycięzców zniknęło z naszej pamięci. Akurat w przypadku Polski jest jeszcze dodatkowy problem. Uprzytomnił mi go Włoch Dante Cinque, z którym tworzyłem magazyn V12. Otóż dziwił się on, jak mogę nie znać pewnego modelu Lancii. Wskazałem mu wówczas, że w czasach gdy on chodził z ojcem za rączkę na spacer, te samochody jeździły obok nich po ulicach. Więcej o historii motoryzacji przeczytasz na stronie głównej gazeta.pl.
W Polsce po ulicach jeździły zaś głównie Fiaty 125, maluchy, Skody 105 i 120, czy Łady. Zachodni samochód nie był tak popularny, a brak prasy motoryzacyjnej ograniczał nasz kontakt z cywilizacją. Dlatego zapewne dla wielu Czytelników, co najmniej kilkunastu zwycięzców będzie tylko nazwami, które nie spowodują że przed oczami zobaczymy sylwetkę modelu. Zacznijmy jednak od początku...
Car of the Year, czyli najlepszy samochód
Nagroda Car of the Year została ustanowiona w 1963 roku przez Freda van der Vlugta, redaktora holenderskiego magazynu motoryzacyjnego Autovisie. Założył on jury ekspertów składające się z 26 profesjonalnych testerów samochodów z dziewięciu krajów. Celem było osiągnięcie bardziej wiarygodnych wyników i szerszej publiczności. Z czasem wzrosła liczba członków jury i uczestniczących krajów.
Od samego początku istnienia konkursu starano się ograniczyć lokalne preferencje i „patriotyzm nakazujący głosować na swojego przedstawiciela". Zapobiec temu miał zarówno dobór jury z różnych państw, jak i sama punktacja.
Obecnie, wraz z powiększeniem motoryzacyjnych stref Europy, przepisy zakładają, że jest około 60 członków jury, przy czym pięć krajów założycielskich ma po sześciu członków (Francja, Niemcy, Włochy, Wielka Brytani, Hiszpania), a pozostałe kraje – zależnie, od wielkości rynku, mają jednego, dwóch jurorów. Polskimi jurorami są red Maciej Ziemek i red Roman Popkiewicz.
Zasady konkursu
Aby dokładnie wytłumaczyć proces wyboru, prześledźmy jak konkurs wyglądał podczas ostatniego roku. Edycja COTY 2022, to były dwa etapy głosowań jurorów. Najpierw, 15 listopada 2021 roku, poznaliśmy listę kandydatów, która liczyła wówczas 39 samochodów. Następnie, 29 listopada 2021 roku, organizatorzy konkursu Car of the Year 2022 wyłonili w głosowaniu krótką listę siedmiu modeli - kandydatów do tytułu Samochodu Roku 2022.
Oto modele, które walczyły o tytuł Car of the Year 2022:
Cupra Born, Ford Mustang Mach-E, Hyundai Ioniq 5, Kia EV6, Peugeot 308, Renault Megane e-Tech, Skoda Enyaq.
To z tej „siódemki wspaniałych" wyłaniany jest zwycięzca. Wcześniej jednak jurorzy mają spotkania, gdzie przez kilka dni testują te modele.
Każdy członek jury ma do rozdysponowania 25 punktów, które musi podzielić wśród minimum 5 kandydatów, z zastrzeżeniem że najlepszy (według jurora) może otrzymać maksymalnie 10 punktów. Dodatkowo nie można nagrodzić dwóch kandydatów taką samą liczbą punktów.
Zatem, niby wszystko jest jasne, nie powinno dochodzić do przekłamań, a zwycięzca powinien spełniać wymogi najlepszego samochodu jaki ukazał się w danym roku na rynku.
Niestety nie wszystko co urzekło członków jury ma później odbicie w zainteresowaniu na rynku. Można oczywiście tłumaczyć ten fakt, że decyzja jury jest też efektem docenienia innowacyjności, która nie znalazła poklasku wśród kupujących. Jednakże i to wytłumaczenie często można podważyć.
Czy zatem faktycznie jest to wybór najlepszego samochodu roku, czy może tylko najlepszego w pewnych sferach i po latach zostaje on całkowicie zapomniany?
Ogłoszenie wyników w realu
Aktualnie, ogłoszenie wyników odbywa się w Genewie, dzień przed rozpoczęciem dni prasowych podczas Salonu Samochodowego. Sama ceremonia jest bardzo widowiskowa. W sali centrum wystawienniczego Pallexpo w Genewie, gdzie dzień później jest zlokalizowane biuro prasowe i setki dziennikarzy nadają korespondencję, jest ustawiona finałowa siódemka samochodów. Za nimi jest wielki telebim na którym wyświetlane są wyniki.
Prześledźmy tabelę wyników
W górnym rzędzie jest alfabetycznie siedmiu finalistów. Poniżej ukazują się punkty, jakie przyznali członkowie Jury z danego kraju. Najniżej jest suma wszystkich punktów jakie przyznaje dany kraj (czyli suma punktów na dany pojazd wskazana przez poszczególnych jurorów).
Co pewien czas, na tablicy jest ukazywana aktualna globalna liczba punktów. Samochody są wówczas na dole ekranu, a rosnące słupki sumy punktów wskazują aktualnego zwycięzcę.
Po wskazaniach ostatniego kraju, wszystko staje się jasne i mamy pełną wartość punktów.
Wyniki od początku konkursu
Przeanalizowaliśmy wszystkie konkursy, a ich wyniki, łącznie z dokładną liczbą punktów jakie otrzymał pojazd, przedstawiamy na trzech kolejnych slajdach,
Pierwsze dwa lata można przyjąć, że jest to czas rozruchu nowej inicjatywy i wyniki nie są jeszcze wiarygodne. W roku 1966 po raz pierwszy jednak doceniono coś więcej niż kandydujący samochód. Zwycięzca – Renault 16 -- był bowiem pierwszym samochodem z otwieranymi tylnymi drzwiami, więc nagrodzono coś co zrewolucjonizowało stylistykę.
Kolejne lata potwierdzały tę tezę i nagradzano samochód który w jakiś sposób zapisał się w pamięci, czy to uniwersalnym nadwoziem (Fiat 124), rewolucyjnym silnikiem (NSU RO 80), czy też stylistyką (Peugeot 504).
Zastrzeżenia budzi jednak wybór w roku 1974. O ile zwycięstwo Mercedesa możemy traktować jako uznanie innowacji z zakresu bezpieczeństwa, to drugie miejsca Fiata X1/9 i dopiero trzecie Hondy Civic jest dzisiaj prawdziwym zaskoczeniem. Obecnie większość osób nie potrafiłoby sobie przypomnieć tego dwuosobowego Fiata, a Honda stała się ikoną motoryzacji.
Niezrozumiałe są też wyniki w roku 1976, gdy BMW 316-320, które zapoczątkowało proces odbudowy renomy firmy, przegrało z Simcą 1307-1308 (!!!). Rynek nie dał się przekonać wyborom jury i to właśnie BMW święci sukcesy rynkowe, a nagrodzona Simca zniknęła z dziejów motoryzacji. Pewno niewiele osób wie nawet jak wyglądał ten model...
Zadziwia też przyznanie tytułu dla Opla Omega w roku 1987, gdyż wygrał on z Audi 80 (B3 z charakterystyczną owalną karoserią). Przeskok Record-Omega i Audi B2-B3, są może tak samo innowacyjne w stosunku do poprzednika (chociaż Record E już był estetycznym i wygodnym pojazdem), ale z perspektywy lat widzimy, że to Audi przetrwało próbę czasu.
Zaskakuje też wynik „Car of the Year 2012". Zwycięstwo Chevy Volt/Opel Ampera było docenieniem przez Jury fantastycznej wersji hybrydy szeregowej. Okazało się jednak, że... to klienci nie docenili tego projektu i zniknął on z rynku. Chociaż z drugiej strony, prezentowany właśnie Nissan Qashqai e-Power można uznać za kontynuację tego rozwiązania.
Przegrał o włos lub zdystansował innych
Patrząc na tabelkę warto jeszcze zwrócić uwagę na samochody które „przegrały o włos" i te które zdystansowały konkurentów. Co ciekawe, te wartości wynikają z wartości konkurentów w danym roku i przepaść między pierwszym i drugim świadczy, że w danym roku nie było konkurencji, a minimalne różnice, że była ogromna rywalizacja o „pudło".
Największym przegranym jest z pewnością Alpine A110. Zdobyła ona tyle samo punktów, co Jaguar I Pace. Ponieważ jednak zwycięzca może być tylko jeden, zgodnie z regulaminem wyłoniono go po podliczeniu „małych punktów" od poszczególnych krajów.
Pecha miał także Ford Fiesta, który uległ w roku 2009 Oplowi Insignia zaledwie o 1 punkt. Podobnymi przegranymi były Mondeo II w roku 2001 i Opel Corsa w roku 2007.
Samochodami które zdystansowały konkurentów były zaś Toyota Prius (pierwsza seryjna hybryda), Citroen XM (innowacyjne zawieszenie hydroactiv), Ford Focus (wyznacznik klasy kompaktowej), Alfa Romeo 156 (samochód który zapoczątkował powrót firmy na szczyty hierarchii), VW Golf VII (pierwsza platforma MQB), czy VW Passat B5 (wyznaczenie aktualnej klasy wyższej samochodów popularnych).
W tym wypadku ogromna przewaga na konkurentami jest uznaniem zasług i historia pokazała, że była to słuszna decyzja.
Czy aktualnie Car of the Year ma sens?
Patrząc na trwający już prawie 60 lat konkurs, jego wzloty i upadki warto się zastanowić, czy nie zmienić formuły tego plebiscytu. Zamiast wybierać „najlepszy samochód roku" może tytułem nagradzać innowacyjność rozwiązań technicznych?
Tym bardziej, że dzisiaj tytuł ten nie ma już takiego prestiżu. W czasach, gdy nie było internetu, przyznanie nagrody było wskaźnikiem o ponadprzeciętnych walorach i... napędzało klientów. Teraz zaś, każdy może szybko porównać dane techniczne i przeczytać, czy obejrzeć po kilkanaście recenzji, o modelu.
A wracając do meritum, proszę zastanowić się, ile modeli, które zdobyły pierwsze miejsce umieliby Państwo rozpoznać...
