W roku 1957 we Włoszech trafił do sprzedaży kultowy model – Fiat 500. Jak wspominał mój przyjaciel Giovanni Prati – pierwszy dyrektor PR Fiat Auto Poland – był to samochód, którym wielu Włochów jechało na pierwszą randkę, pierwsze wakacje, pierwsze wyścigi samochodowe. Była to pierwsza motoryzacyjna miłość i dlatego był w sercu każdego Włocha. Dla wielu Polaków z pewnością takim modelem był właśnie Fiat 126p...
Więcej ciekawych tekstów o historii motoryzacji znajdziesz na Gazeta.pl
Powojenne problemy Europy
Powojenna Europa pozostawała daleko z tyłu za motoryzacyjnym boomem, jaki dokonywał się w USA. Dotyczy to nie tylko wielkości samochodów, ekspansji modeli sportowych, ale także stylistyki nadwozi. O ile za oceanem wprowadzano na rynek ekstrawaganckie formy krążowników szos, panoramiczne szyby przednie, ogrom chromowanych zdobień i rozbudowę przednich grillów, w Europie przez długi czas bazowano na stylistyce sprzed wojny. Widać to zarówno w przypadku VW Garbusa, czy Citroena 2CV (które zresztą powstały przed rokiem 1939), jak i w przypadku Fiata. Model 500, który odrodził włoską motoryzację, był bowiem stylistyczną ewolucją przedwojennej wersji Topolino.
Dopiero połowa lat sześćdziesiątych sprawiła, że Europa wprowadziła nowy styl w motoryzacji. Nie poszliśmy jednak w kierunku wyznaczonym przez Amerykę i zamiast "motoryzacyjnego rokoko", wprowadzono proste kubistyczne formy.
We Włoszech, których stylizacje były wyznacznikiem samochodowego trendu, wprowadzono wówczas modele Fiat 124, Fiat 125, Fiat 128, czy Fiat 130. Było oczywiste, że tę prostą linię musi też mieć następca modelu 500.
Pierwsza jaskółka...
Pierwsze informacje jak będzie wyglądał następca modelu 500, zdradzono już w roku 1968. Wtedy to zaprezentowano szerokiej publiczności prototyp "City Taxi". Ten concept car (zaprojektowany przez Pio Manzu we współpracy z wewnętrznym centrum stylistycznym firmy Fiat) powstał na bazie Fiata 850 i był koncepcją modelu przeznaczonego dla służby publicznej. To, co wyróżniało model na tle współczesnych mu wersji to prosty dach i forma prostopadłościanu.
Taka forma pozwoliła na wykorzystane maksymalnego wnętrza dla pasażerów. Prototyp został wystawiony na Salonie Samochodowym w Turynie w roku 1968. Jak wiele pojazdów concept car, nie został jednak wprowadzony do produkcji seryjnej, ale stał się zalążkiem wielu koncepcji stosowanych później w koncernie. Z tego modelu wprowadzono dwa elementy. Po pierwsze, ukośne logo FIAT, które od roku 1973 było używane we wszystkich pojazdach produkcyjnych. Po drugie zaś, styl Fiata 126.
Premiera – 1972 Salon Samochodowy w Turynie
54. Salon Samochodowy w Turynie trwał od 1 do 12 listopada 1972 r. Wprawdzie Fiat 126, który był główną gwiazdą tego salonu, był krótszy niż City Taxi, gdyż concept car powstał na platformie większego pojazdu, ale miał idealnie te same koncepcje stylistyczne. Były to: prosty dach, płaskie powierzchnie boczne, nachylenie szyby przedniej raz tylna partia z charakterystycznym skosem. Różnica dotyczyły jednak wielkości wnętrza. Concept miał większy rozstaw osi w stosunku do Fiata 126, przez co wyglądał jak wersja z przedłużaną przestrzenią pasażerską.
Odmienna była też forma przedniej części. City Taxi miał silnik z przodu, więc maska była pochylona, co poprawiało aerodynamikę. Fiat 126 miał z przodu bagażnik i aby uzyskać więcej przestrzeni, maska była umieszczona poziomo. Różnicą była też forma świateł, gdyż w prototypie były one okrągłe, a w Fiacie 126 prostokątne.
Fiat 126 – innowacyjna technika pół wieku temu
Fiat 126 miał być następcą Fiata 500 i w związku z tym jego konstrukcja uwzględniała innowacje technologiczne pod względem komfortu i bezpieczeństwa, jakie zaszły w latach 60-tych XX wieku. Patrząc na komfort pasażerów, należy podkreślić, że model miał ten sam rozstaw osi co Fiat 500 (1840 mm), ale Fiat 126 otrzymał bardziej kanciaste nadwozie, które zapewniało wygodniejsze miejsce dla czterech osób – dwoje dorosłych i dwójka dzieci.
Fiat 126 był oferowany w dwóch wersjach karoserii. Były to: klasyczny zamknięty dach, czyli model doskonale znany z naszych ulic, oraz wersja z wyciętym dachem, zasłoniętym rozwijanym brezentem. Ta druga wersja była nawiązaniem do tradycji Fiata 500. Jeżeli zaś chodzi o bezpieczeństwo, to do innowacji należały m.in. dwuobwodowy układ hamulcowy, i przeniesienie zbiornika paliwa na tył samochodu, pod tylną kanapę (w modelu 500 bak był z przodu).
Oczywiście była to namiastka bezpieczeństwa, ale nie zmienia to faktu, że konstrukcje popularnych wersji z tamtych czasów nie były konstruowane z uwzględnienie stref zgniotu, czy bezpiecznej kabiny pasażerskiej. Wiele lat później, w Polsce rozpowszechniony był nawet żart, że "Fiat 126 jest super bezpieczny, bo ma największą strefę zgniotu od początku maski do silnika".
Za innowację modelu 126 należy też uznać zastosowanie synchronizacji w czterostopniowej skrzyni biegów. Przełożenia biegów drugiego, trzeciego i czwartego były synchronizowane, podczas gdy dotychczas stosowana skrzynia była niezsynchronizowana (jedynka nadal była jednak bez synchronizatora). W modelu zastosowano też dzieloną kolumnę kierownicy.
Polski Fiat 126p w FSM Bielsko-Biała fot. FSM
23 rącze konie pod maską Fiata 126
Wracając jednak do jesieni 1972 i premiery auta, to ogromną innowacją był silnik o pojemności 594 ccm i mocy 23 KM. Silnik był zamocowany z tyłu, jak w przypadku wersji 500, ale była to jednostka skonstruowana od podstaw specjalnie dla tego modelu. Warto bowiem pamiętać, że Fiat 500 miał silnik początkowo 479 ccm (moc 13,5 KM i później 15 KM), a wraz z modernizacją 499 ccm o mocy 17,5 KM a pod koniec 21 KM. Zresztą nazwa 500 wzięła się od tej pojemności skokowej silnika.
Charakterystyczne jest też, że silnik 594 ccm trafił w roku 1972 również do Fiata 500. Prezentowany wówczas model – od tego czasu oznaczony jako 500 R ("Rinnovata" czyli odnowiony) – w tej wersji doczekał końca technologicznego życia w roku 1975. Fiat 500R był też pierwszym modelem 500, który przekroczył prędkość 100 km/h.
Fiat 126, a sprawa polska
Pod koniec lat 60 XX wieku, Polska rozpoczęła poszukiwania licencjodawcy samochodu klasy popularnej. Oprócz walorów modelu, pod uwagę brano również warunki licencji. Strona polska preferowała jej spłatę gotowymi samochodami lub częściami. Na takie warunki przystał włoski Fiat, z którym rozmowy toczyły się od 1970. Turyński producent zaproponował wówczas dwa modele:
- Fiat 127 – z przednim układem napędowym, który właśnie przygotowywano do uruchomienia produkcji
- Fiat 126 – który miał wejść na rynek kilkanaście miesięcy później
Drugą opcję strona polska oceniła jako korzystniejszą. Powodem był m.in. fakt, że przy wyborze modelu 126, Fiat zgodził się na spłatę zobowiązań gotowymi zespołami napędowymi oraz samochodami. Ponadto koszty produkcji modelu 127 przy porównywalnej skali były około 20-25 proc. wyższe.
W efekcie tych umów pierwsze modele Fiata 126 powstały w zakładzie Fiata we włoskim Cassino we wrześniu 1972. Kilka tygodni po rozpoczęciu produkcji odbyła się wspominana premiera samochodu na salonie samochodowym w Turynie.
Na początku listopada, w czasie trwanie obchodów Rocznicy Rewolucji Październikowej, Fiat 126 został zaprezentowany na placu Defilad w Warszawie. 22 lipca 1973 (data Manifestu PKWN) ruszyła produkcja modelu w Bielsku-Białej. Tak rozpoczęła się dla wielu Polaków Pierwsza Miłość z Motoryzacją, co zaakcentował też Andrzej Rosiewicz, czyniąc model 126 swoistym dobrem narodowym.
Epilog
Zarówno pierwszy, jak i ostatni Fiat 126p został wyprodukowany w Bielsku-Białej. Model ten wytwarzano tutaj przez 27 lat, od 22 lipca 1973 roku do 22 września 2000 roku, z roczną średnią produkcją wynoszącą 43 tysiące samochodów. W sumie z linii montażowych zjechało 3 318 674 szt., z czego w Bielsku-Białej – 1 152 325 sztuk.
