Raport Moto.pl to cyklicznie publikowane raporty przygotowywane przez redakcję Moto.pl. Raporty bazują na badaniach realizowanych wspólnie z profesjonalnymi firmami badawczymi. Wyniki są reprezentatywne dla całej populacji dorosłych Polaków. Raporty Moto.pl dotyczą najważniejszych zagadnień związanych z bezpieczeństwem na drogach, kwestii istotnych dla kierowców oraz innych uczestników ruchu drogowego. Wszystkie raporty oraz publikacje bazujące na wynikach naszych badań można znaleźć tu: Raporty Moto.pl.
Jest źle, a nawet bardzo źle. Mizerną wiedzę Polaków o przepisach obowiązujących na przejściach dla pieszych potwierdzają badania Moto.pl oraz policyjne statystyki wypadków. Jednak zanim przejdziemy do konkretów i liczb, należy się kilka słów wstępu o tym, co dokładnie wydarzyło się w ostatnich latach w polskiej legislacji.
Zmiany wprowadzane na raty
Przepisy dotyczące przejść dla pieszych i pierwszeństwa po raz pierwszy modyfikowano w 2021 roku. W czerwcu poszerzono prawa pieszych na przejściach. Zmiany okrzyknięto tzw. "bezwzględnym pierwszeństwem", co wprowadziło niepotrzebne zamieszanie. W nowelizacji tak naprawdę pierwszeństwo pieszego rozszerzono jedynie o jeden przypadek, a mianowicie kiedy wchodzi on na przejście (np. stawia jedną nogę na "zebrze"). W przepisach nie było nigdy mowy o pierwszeństwie już w momencie zbliżania się do pasów. Mimo wszystko nie namawiamy do literalnego traktowania tego zapisu. Zdecydowanie bezpieczniej jest dla obu stron, jeśli kierowca, widząc pieszego zbliżającego się do przejścia, zatrzyma się i go przepuści na pasach - do czego namawiamy od momentu wejścia w życie nowych przepisów. Dzięki temu uniknąć można niebezpiecznych sytuacji.
Na tym jednak rewolucja się nie zakończyła. We wrześniu 2022 roku po raz kolejny znowelizowano przepisy, wprowadzając m.in. przejście sugerowane. Przy okazji chodnik zamieniono w drogę dla pieszych (głównie na potrzeby doprecyzowania przetargów na budowę dróg) i określono dwa ograniczenia w pierwszeństwie pieszych. Nowelizacja wprowadziła zakaz wchodzenia na drogę:
- bezpośrednio przed jadący pojazd, w tym również na przejściu dla pieszych,
- spoza pojazdu lub innej przeszkody ograniczającej widoczność.
Wszystko to miało uporządkować nadal nieprecyzyjne zasady. I faktycznie w teorii wygląda to dobrze i całkiem sensownie. Rzeczywistość pokazała jednak, że nowe przepisy, a także brak odpowiednich kampanii, pogłębiły zamieszanie na drogach.
Liczba wypadków na przejściach, zamiast spadać... rośnie
Zmiany już działają, ale nie widać efektu, a wręcz przeciwnie. O ile liczba wypadków drogowych na polskich drogach od kilku lat systematycznie spada, to z tego trendu wyłamały się ostatnio statystyki dotyczące zdarzeń z udziałem pieszych. Z danych KGP wynika, że w 2023 roku odnotowano 4943 wypadki, w których poszkodowani zostali piesi, oznacza to wzrost o blisko 200 przypadków w ujęciu rok do roku. Co gorsza, ponad połowa z tych zdarzeń miała miejsce na wyznaczonych przejściach (132 ofiary śmiertelne).
To oznacza, że wzrosła liczba potrąceń na pasach, które po zmianie przepisów miały być bezpieczniejsze. W 2023 roku na drogach zginęło 457 pieszych, w tym aż 132 osoby na pasach. Jedyną dobrą wiadomością płynącą z policyjnych danych jest spadek liczby ofiar śmiertelnych (o 13 osób), co sugerowałoby, że kierowcy faktycznie zwolnili w okolicach "zebr".
Połowa Polaków źle rozumie pierwszeństwo na przejściach!
W czym tkwi problem? To postanowiliśmy zbadać, sprawdzając stan wiedzy Polaków o aktualnie obowiązujących przepisach. Z naszych badań płynie przerażająca konkluzja - najwyraźniej Polacy całkowicie pogubili się w nowych przepisach. W pytaniu o pierwszeństwo blisko co druga osoba wskazała błędnie, że ma je każdy pieszy zbliżający się do pasów. Co ciekawe złą odpowiedź wskazało mniej więcej tyle samo osób regularnie jeżdżących samochodem, jak i tych, które występują wyłącznie w roli pieszego.
Z kolei tylko 35 procent respondentów prawidłowo wskazało na pierwszeństwo w momencie wchodzenie na przejście. Zaskakujące jest to, że największy odsetek osób, które udzieliły takiej odpowiedzi, znajdował się wśród kierowców używających samochodu sporadycznie, a nie regularnie (2-3 razy w miesiącu - 49 proc.). Ciekawostką jest też to, że w grupie, którą można nazwać tzw. kierowcami niedzielnymi (jeżdżący raz w tygodniu), aż 8 proc. wskazało, że pierwszeństwo na pasach zawsze ma... kierowca (średnia dla wszystkich grup to 2 proc.).
Polacy nie wiedzą, co to są przejścia sugerowane!
Jeszcze gorzej sprawa wygląda w przypadku przejść sugerowanych, które pojawiły się w drogowej rzeczywistości w 2022 roku. Mowa tu o nieoznakowanych miejscach umożliwiających na legalne przekraczanie jezdni, drogi dla rowerów i torowiska. Charakteryzuje się ono ułatwieniami np. w postaci obniżonego krawężnika, ale nie mają wymalowanych pasów ani znaków pionowych. Zgodnie z przepisami w takich miejscach pieszy nie ma pierwszeństwa. Co więcej, powinien pokonać je najkrótszą drogą, prostopadle do osi jezdni lub drogi dla rowerów, ustępując pierwszeństwa wszystkim pojazdom znajdującym się na drodze.
Okazuje się, że z wiedzą o nowym rozwiązaniu na drogach jest znacznie gorzej niż w przypadku pierwszeństwa na regularnych przejściach. W tym przypadku ponad połowa zapytanych Polaków w ogóle nie wiedziała, co to jest przejście sugerowane! Kolejne 30 proc. odpowiedziało błędnie na pytanie, kto ma pierwszeństwo. Tylko 17 proc. wiedziało, że tu pierwszeństwo mają samochody. Co ciekawe wśród tej grupy dominowały osoby deklarujące, że jeżdżą samochodem okazjonalnie (raz w miesiącu – 43 proc. prawidłowych odpowiedzi). Co ciekawe po raz kolejny to właśnie w tej grupie osób odnotowano największy odsetek prawidłowych odpowiedzi. Z kolei najgorszy stan wiedzy jest wśród osób niejeżdżących samochodem w ogóle (10 proc. prawidłowych odpowiedzi).
Piesi nie czują znacznej poprawy, a kierowcy się boją
Zapytaliśmy też o to, jak zmieniło się postrzeganie bezpieczeństwa zarówno z perspektywy pieszego, jak i kierowcy po zmianach w przepisach dotyczących przejść. I tu także odpowiedzi wskazują, że zmiany nie zadziałały, tak jak tego oczekiwano.
Co prawda jako piesi czujemy się nieco częściej bezpieczni, niż zagrożeni w nowych realiach prawnych - 41 proc. respondentów uznało, że po wprowadzonych zmianach czuje się bezpieczniej, przy czym tylko co dziesiąty pytany był tego absolutnie pewny. W tej grupie przeważali mężczyźni - 45 proc. udzieliło pozytywnej odpowiedzi – z kolei wśród kobiet było to już tylko 36 proc. Natomiast ponad jedna trzecia respondentów (37 proc.) stwierdziła, że po zmianie przepisów czuje się mniej bezpieczniej na przejściach niż wcześniej.
Znacznie gorzej nowe zasady na przejściach ocenili kierowcy. Aż 83 proc. kierowców stwierdziło, że boi się, że po zmianach przepisów piesi wtargną im pod koła. W tej grupie większą część stanowiły kobiety (86 proc. ma takie obawy). Z kolei wśród mężczyzn odsetek ten wynosił 79 proc. Jeszcze większe dysproporcje były w ocenie sytuacji na przejściach między mieszkańcami wsi i dużych miast. Pierwsi z nich w 90 proc. źle ocenili nowe zasady. Z kolei kierowcy z dużych miast byli nieco mniej krytyczni - nowe przejścia wzbudzają większy lęk u 75 proc. z nich.
Metodologia badania
Badanie zostało przeprowadzone w dniach 8-11 marca 2024 roku na zlecenie serwisu Moto.pl przez Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna, na ogólnopolskiej próbie liczącej N=1102 osoby. Kwoty dobrano według reprezentacji w populacji Polaków w wieku 18 lat i więcej dla płci, wieku i wielkości miejscowości zamieszkania. Metoda: CAWI.
Raport powstał w ramach akcji społecznej #Przepisuj, która skupia się na propagowaniu wiedzy na temat przepisów i zasad panujących na drogach. Naszym celem jest edukowanie, wyjaśnianie zawiłego prawa i tym samym poprawa bezpieczeństwa. Akcja skierowana jest nie tylko do kierowców, ale także pieszych i pozostałych użytkowników dróg.
